ẢO TƯỞNG CUỘC ĐỜI

ẢO TƯỞNG CUỘC ĐỜI

 

TRẦN TAM NGUYÊN

 

 

 

Chuyện đến với tôi là một cuộc phiêu lưu khá tầm thường mà một số những thanh niên thiếu nữ khắp nơi chung quanh tôi đều đã biết đến và chuyện đó có lẽ tôi đã sai khi nói khá dài dòng nhưng tôi không dừng được: Con người được sinh ra, đã chui vào một chỗ nào đó trong không gian và thời gian. Đó là một kinh nghiệm lạ lùng mà con người không sẵn sàng quên đi được.

Hình như đối với tôi nhiều khi những sự vật được tạo ra trong đó có việc con người được sinh ra và chẳng  có gì cả, con người không có lựa chọn được sinh ra, vào bất cứ lúc nào, bất cứ ở đâu. Con người đã không cập bến hôm qua ở Troie giữa Achille và Ulysse, cũng không phải hôm kia để gây chiến tranh. Con người bị rơi xuống mặt đất chứa đựng những vinh quang, những kỷ niệm, phủ đầy những vết thương, những cục sưng vù, bại xụi của những tranh giành và những chia rẽ, tự tin và sự may mắn, ở bên bờ của sự đầy đủ hạnh phúc và đứng trên sự xuống dốc tàn suy. Trong suốt nhiều thế kỷ mạnh nhất, giàu nhất, hấp dẫn nhất, nó lại tự tìm thấy nghèo khó và phiền toái chẳng vui, khắp mọi nơi hình như suy sụp. Ngôn ngữ, thứ sở hữu quý giá nhất rực rỡ sáng lạn và đã ngự trị trên Âu châu, ngự trị trên thế giới, dần dần tự tan rã. Vào thời Platon và Sophocle, người ta đã biết đến lời Khổng Tử là phải giữ gìn ngôn ngữ vì một ngôn ngữ suy sụp thì đất nước chập choạng suy yếu.

Con người luôn cho rằng mình là trung tâm thế giới. Lịch sử đã quay trái đất từ những ông vua vĩ đại, những thuyền trưởng oai hùng cũng như những nhà hội họa, những thi hào, đến những người đàn bà thần thoại. Những lễ lạc chấm dứt, người ta đóng cửa, những nơi trình diễn, những khu vườn, những lối chơi chữ, sự vui nhộn, quyền lực và trang nhã, cao cấp và vĩ đại đều rơi xuống trong sự lãng quên, chỉ còn lại tiền bạc để còn làm sự gian hùng và giữ sự cao cả. Sự lo sợ tương lai đã thay thế bằng sự vô tư và một vẻ âu sầu thở than trong những con đường.

Thế giới rắn rỏi, nhọc nhằn chung quanh chúng ta, nó luôn luôn như thế. Từ thuở vườn địa đàng và từ khi kết thúc sự sống chung với giống người thượng cổ thì không bao giờ có bình yên, với những thiên tai và với những hạnh phúc. Tất cả luôn luôn dao động lên xuống. Lịch sử không bao giờ ngừng, luôn luôn là một thảm nạn và một lễ lạc. Những tiến bộ phát ra như những tiếng không nghe thấy và lập đi lập lại, mang theo một chuổi dài khổ đau pha lẫn hy vọng.

Chìa khóa của vấn đề là thế giới đang thay đổi, nó luôn luôn đổi thay, nhưng ngoại trừ ở lúc ban đầu mọi sự việc tự xô đẩy theo một mức độ, một dáng dấp hãi hùng, nhưng rồi nó đã thay đổi một cách rất chậm chạp, người ta đã có thể tính toán tương lai, với một vài biến cố làm chúng ta kinh ngạc như sáng chế ra lửa, sáng chế bánh xe, nghề nông, thành phố hay chữ viết… ngày mai gần giống như hôm qua, rồi bỗng dưng tan biến mất. Tất cả những gì nằm dưới mắt chúng ta thay đổi mỗi lúc nhanh hơn, có lẽ quá nhanh.

Trước tiên phải nói chúng ta cũng là một chút gì đó để có thể nói rằng không phải là không gì cả. Từ lâu con người đã tin một cách tự nhiên rằng tất cả không bao giờ ngừng trôi chung quanh mỗi người chúng ta, vì chúng ta là trung tâm thế giới. Nhiều dân tộc sơ khai đã tưởng tượng một cách giản dị rằng cộng đồng của họ đã tạo dựng con người một cách hoàn hảo. Dân Trung Hoa gọi đất nước họ là bá quyền trung ương. Dân Hy Lạp đã mở ra biết bao con đường hầu như tất cả đã sáng tạo, là nguồn gốc của tất cả những gì chúng ta yêu thích, và đã nghĩ rằng con người là kích thước của tất cả mọi sự vật. Và những người Do Thái, người Thiên Chúa giáo là nền tảng cứng rắn của đất, đọc trong những sách đạo của họ, cho rằng Thượng đế, khởi từ đầu, đã sáng tạo con người với hình ảnh của họ, Adam trước tiên, tiếp theo là Êve. Từ khi Moise đã là những mẫu mực tốt đẹp của Thượng đế, từ khi Socrate và Platon dạy rằng thế giới của chúng ta chỉ là phản chiếu của một sự thật được che dấu và ở phía trên cao. Từ khi Jésus Christ đã cho chính mình là thượng đế, từ khi Mahomet đã đem xuống trái đất, nhờ vào thánh Gabriel, những mong muốn của Allah, con người đã có rất nhiều tiến bộ, rất nhiều khuynh hướng…

Mỗi người chúng ta càng lúc càng thu nhỏ lại, tự giảm sút gần như là không còn gì cả, bởi một lý do giản dị nhất, đó là chúng ta trở nên quá đông đúc. Vào ngày mai, mỗi người chúng ta trở nên tầm thường, không đáng kể, gây khó chịu cho những người khác sẽ tiếp tục một đổ vỡ càng lúc càng quên đi là một nhân loại tham vọng bành trướng như chính vũ trụ và như một sự lạm phát giết người.

Không những mỗi người chúng ta chỉ là một giọt nước trong những thác nước nhân loại mà tổng hợp những con người bỗng dưng thành một hạt cát trong một vũ trụ luôn luôn bành trướng rộng lớn, bao la. Thái dương hệ của chúng ta hoạt động một cách tốt đẹp bất ngờ, những khám phá cho thấy những hạt nhỏ dưới cái nhìn của thiên hà mà chúng ta gọi là ngân hà. Và thiên hà của chúng ta, đến phiên nó thay đổi khá nhanh thành một cọng rơm trong một cánh đồng mênh mông, bao la. Sự so sánh như thế cũng có thể sai hay cũng có thể đúng để làm một sự đo lường đúng đắn. Ngoài ra, còn có một vài người nghĩ một cách mơ hồ và nguy hiểm rằng có thể có vô số vũ trụ khác ngoài vũ trụ của chúng ta, có lẽ không ai biết gì cả, và thật ra tôi và anh, chúng ta thật sự nhỏ hơn cái không gì cả.

Theo sự hướng dẫn của tinh thần hay của linh hồn, con người có phía trên khuôn mặt của họ, trên đỉnh đầu được che chở bởi cái não, một thứ tròn tròn mềm mại và nói một cách thẳng thắn nó lạ lùng mặc dầu đối với tất cả và đối với cái nhỏ bé không nghĩa lý gì cả của chúng ta ở trung tâm vũ trụ: Đó là khối óc, với những thần kinh, những chỗ tiếp hợp, với nhiều thứ phức tạp, cho phép nó, ở chỗ không gì cà hay kém hơn cái không gì cả, nhớ lại được quá khứ, tưởng tượng tương lai, tính toán nơi cư ngụ những hơi nước xao động và những khó khăn tan biến để giải thích và cả để thai nghén những tình cảm, những giấc mơ, những đam mê, những tin tưởng, và những hành động trên thế giới này.

Kinh ngạc và huy hoàng nhất là tất cả những khối óc hay não bộ này đều khác nhau và đều tương tự nổi lên cùng một thế giới mà nếu không có chúng thì hầu như không có sự tồn tại nào cả và cũng nhờ chúng mọi thứ trở thành hiểu được. Einstein nói rằng: "Điều khó hiểu hơn chính là thế giới này có thể hiểu được". Tinh thần sáng suốt của con người đã đi đến chỗ tưởng tượng rằng tất cả đều không phải là thật chút nào cả và chính khối óc đã sáng tạo tất cả mọi thứ. Giả thuyết được cải chính ngay bởi chính khối óc: từ khối óc sinh ra tư tưởng, từ đó sinh ra khoa học, từ khoa học đã thiết lập ra vũ trụ hiện hữu, hay giả làm như hiện hữu, trước khi có con người và tư tưởng con người. Và não bộ, khối óc hay tư tưởng con người không bị mệt mỏi từ thành công này đến thành công khác. Người ta làm tất cả, với tư tưởng từ trên cao xuống dưới thấp, với thánh thần, với tiền bạc, với những chinh phục, với những thú vui, với những thần thoại, với những hành vi đê tiện, thiện, ác, và nhất là làm lịch sử.

Một trong những chiến thắng nổi bật nhất của khối óc và tư tưởng con người là tạo dựng lại lịch sử của một quá khứ mà nếu không có lịch sử đó thì có thể làm biến mất con người và chắc chắn không để lại một dấu vết nào.

(Còn tiếp)