CON ĐƯỜNG ĐẠT ĐẾN BỒ ĐỀ TÂM TRONG PHẬT GIÁO TÂY TẠNG (tt)

CON ĐƯỜNG ĐẠT ĐẾN BỒ ĐỀ TÂM TRONG PHẬT GIÁO TÂY TẠNG (tt)

PHẦN II: NỀN TẢNG Ý THỨC ĐỂ LUYỆN TẬP BỒ ĐỀ TÂM

 

MINH HIỀN - MINH BẢN

 

 

3. Những gì chúng ta cần phải biết

Trong kinh Tứ diệu đế, đức Phật nói rằng: “Chúng ta biết có sự đau khổ”, tức là đức Phật muốn chỉ rõ ở đây rằng chúng ta phải biết những đau khổ không chịu đựng nỗi mà chúng ta phải gánh chịu trong vô số những cuộc đời tương lai. Vì vậy, ngài khuyên chúng ta phải triển khai sự từ bỏ, sự quyết định giải thoát vĩnh viễn những đau khổ này.

Một cách tổng quát thì tất cả những ai phải chịu một sự đau đớn thể chất, ngay cả những thú vật, đều hiểu được sự đau khổ riêng. Tuy nhiên, đức Phật nói: “Chúng ta biết có sự đau khổ”, có nghĩa là chúng ta phải ý thức những đau khổ đó của những cuộc đời tương lai của chúng ta. Nhờ vào sự mạnh mẽ của ý thức, chúng ta làm nẩy nở một sự mong muốn sâu xa giải thoát những đau khổ này. Sự cố vấn, khuyên bảo thực hành này rất quan trọng cho tất cả mọi người bởi vì nếu chúng ta muốn tự giải thoát những đau khổ cho những cuộc đời tương lai thì chắc chắn rằng chúng ta sẽ sử dụng đời người hiện tại của chúng ta để chuẩn bị sự tự do và hạnh phúc của vô số cuộc đời tương lai của chúng ta. Không có gì ý nghĩa hơn việc đó.

Không có sự mong muốn này, chúng ta sẽ phí phạm đời người quý giá duy nhất, chỉ để cố công giải thoát sự đau khổ và có được hạnh phúc của cuộc đời ngắn ngủi này. Một thái độ như thế sẽ không chấp nhận được, bởi vì dự định và hành động của chúng ta không khác gì hành động của những thú vật chỉ lo nghĩ đến cuộc đời hiện tại mà thôi. Một ngày đó, thiền sư Milarépa nói với một thợ săn  tên là Gonpo Dondjé rằng: “Thân của mày là người, nhưng tinh thần của mày là thú vật. Mày là con người có được tinh thần một thú vật thì hãy vui lòng lắng nghe bài hát của ta”.

Thường thường, chúng ta tin rằng điều quan trọng nhất là giải quyết được những vấn đề và những đau khổ của cuộc đời hiện tại và hy sinh toàn vẹn cuộc đời ở đó. Sự thật, thời gian của những vấn đề và những đau khổ của cuộc đời hiện tại này quá ngắn ngủi. Nếu chúng ta chết vào ngày mai thì chúng sẽ chấm dứt vào ngày mai. Nhưng bởi vì thời gian của những vấn đề và những đau khổ của những cuộc đời tương lai là bất tận, sự tự do và hạnh phúc của những cuộc đời tương lai rất quan trọng hơn sự tự do và hạnh phúc của cuộc đới ngắn ngủi duy nhất hiện tại này. Trong khi nói rằng “Chúng ta phải biết có sự đau khổ”, đức Phật khuyến khích chúng ta sử dụng đời người của chúng ta để sửa soạn cho sự tự do và hạnh phúc của vô số cuộc đời tương lai của chúng ta. Những ai làm những điều này là chứng tỏ một sự thông thái, khôn ngoan thật sự.

Trong những cuộc đời tương lai, một khi chúng ta được sinh ra bằng thú vật chẳng hạn như con bò hay con cá thì chúng ta được dùng để làm đồ ăn cho những chúng sinh khác. Chúng ta đồng thời sẽ kéo dài một số loại đau khổ thú vật. Những thú vật thì không có sự tự do nào cả. Chúng được sử dụng bởi con người để làm đồ ăn, làm việc và để dùng cho mọi thứ. Chúng không có một chút nào sự có thể cải thiện. Ngay cả chúng không thể nghe được những lời nói pháp quý giá, những lời nói đó đối với chúng chỉ là những tiếng động ồn ào của gió. Một khi chúng ta bị sinh ra là những linh hồn đói khát thì chúng ta không có được một giọt nước để uống. Chỉ có nước mà chúng ta tìm thấy được đến từ nước mắt của chúng ta. Chúng ta sẽ kéo dài những đau khổ đói khát không chịu đựng được trong suốt nhiều năm tháng. Một khi chúng ta bị sinh ra ở địa ngục, trong những địa ngục nóng cháy bỏng, thân chúng ta sẽ bị tan rã trong lửa. Chỉ những tiếng kêu than đau khổ sẽ làm cho những kẻ khác biết được sự khác biệt giữa thân thể và ngọn lửa. Chúng ta kéo dài sự quay cuồng không chịu đựng nỗi của thân thể đốt cháy trong hằng triệu năm. Giống như những hiện tượng khác, những tầng lớp địa ngục không có sự tồn tại bên trong nào cả, nhưng chỉ có sự xuất hiện bằng linh hồn như những giấc mơ. Một khi chúng ta được sinh ra thành những nơi của tầng lớp dục vọng thì chúng ta sẽ biết nhiều những đối nghịch và những sự thất vọng, không thỏa mãn. Ngay cả nếu chúng ta vui sống trong những vui thú giả tạo  thì những dục vọng sẽ trở nên càng mạnh hơn và chúng ta sẽ kéo dài những đau khổ tinh thần còn lớn hơn sự đau khổ của những con người nữa. Một khi chúng ta được sinh ra là á thánh, chúng ta sẽ tiếp tục ganh tị sự huy hoàng của những thiên thần và chúng ta cũng kéo dài những đau khổ tinh thần. Sự ganh tị sẽ như những cây gai châm chích trong tinh thần của chúng ta, chúng ta kéo dài những khổ đau tinh thần và thể chất trong suốt nhiều thời kỳ. Một khi chúng ta được sinh ra là con người, chúng ta phải chịu những loại đau khổ của con người khác nhau, như khổ đau của sinh nở, bệnh tật, già nua, và chết.

4. Những gì chúng ta phải bỏ rơi

Trong kinh Tứ diệu đế, đức Phật nói rằng: “Chúng ta phải bỏ rơi những nguồn gốc” nếu muốn tự giải thoát sự đau khổ của vô số cuộc đời tương lai của chúng ta. Đức Phật khuyên chúng ta hãy bỏ rơi nguồn gốc. Nguồn gốc ở đây muốn nói đến những sự đảo lộn tinh thần của chúng ta đặc biệt là sự cư xử lo nghĩ cho chính mình. Sự cư xử lo nghĩ cho chính mình tức là ích kỷ chính là tất cả những đau khổ và tất cả những vấn đề của chúng ta. Nó cũng được gọi là quỉ quái bên trong nội tâm. Những đảo lộn tinh thần là những nhận thức sai lầm mà sự vận hành của nó là hủy diệt sự an bình tinh thần của chúng ta mà sự an bình đó là nguồn gốc của hạnh phúc. Nó không có sự vận hành nào khác ngoài việc làm cho chúng ta đau đớn. Những đảo lộn tinh thần như sự ích kỷ lưu lại trong tâm và tiếp tục làm đau đớn bằng cách hủy hoại sự an bình tinh thần chúng ta ngày đêm mà không bao giờ ngừng lại. Trong luân hồi sinh tử, chu kỳ của những cuộc đời không thanh khiết, không một người nào có thể biết được một hạnh phúc thật sự bởi vỉ sự an bình tinh thần, nguồn gốc của hạnh phúc, bị hủy hoại một cách thường xuyên bởi quỉ quái nội tâm của vị kỷ.

5. Những gì chúng ta cần phải thực hành

Trong kinh Tứ diệu đế, đức Phật nói: “Chúng ta cần phải thực hành con đường”. Trong bối cảnh này, con đường ở đây không phải là một con đường bên ngoài đưa từ một nơi này đến một nơi khác, nhưng là con đường bên trong, nội tâm, một sự thực hành tâm linh đưa chúng ta đến hạnh phúc thanh khiết của sự giải thoát và giác ngộ.

Sự thực hành những giai đoạn của con đường giải thoát có thể được bao gồm làm ba luyện tập: luyện tập theo kỷ luật đạo đức tối cao, luyện tập trên sự tập trung tối cao và luyện tập trên sự thông thái khôn ngoan tối cao. Những luyện tập này được gọi là tối cao bởi vì chúng không được khích lệ bởi sự từ bỏ. Hậu quả, chúng là con đường thật sự của giải thoát mà chúng ta cần phải thực hành.

Bản chất của kỷ luật đạo đức là một quyết định đạo đức của sự từ bỏ những hành động không đi đến đâu cả. Khi thực hành kỷ luật đạo đức, chúng ta từ bỏ những hành động vô ích, không đưa đến đâu cả, quan sát một thái độ tinh khiết và thực hiện mỗi hành động bằng một phương thức đứng đắn với một khích lệ đạo đức. Kỷ luật đạo đức là quan trọng cao nhất đối với mỗi người trong chúng ta bởi vì nó khiến cho chúng ta tránh được những vấn đề tương lai đối với chúng ta và đối với những người khác. Đáp lại những hành động thanh khiết, kỷ luật đạo đức đem lại cho chúng ta những thanh khiết. Chúng ta cần đến sự trong sạch và thanh khiết. Có được một cách đơn giản một thân thể trong sạch vẫn chưa đủ, bởi vì chúng ta không phải là thân thể của chúng ta. Kỷ luật đạo đức như là một mãnh đất tốt để giữ và nuôi những vụ mùa của những thực hành tâm linh. Nó rất khó tiến bộ trong những tập luyện tinh thần của chúng ta nếu không có kỷ luật đạo đức. Chúng ta tự tập luyện kỷ luật đạo đức tối cao bên trong chúng ta bằng cách làm quen một cách sâu xa với những thực hành kỷ luật đạo đức, tất cả dều được khích lệ bởi sự từ bỏ.

Tập luyện tối cao thứ hai là tập luyện sự tập trung. Bản chất của sự tập trung là một tinh thần đạo đức được đặc trong một điểm duy nhất. Đến chừng nào giữ được tinh thần này thì chúng ta biết được sự an bình tinh thần và như thế sẽ sung sướng. Thực hành sự tập trung, chúng ta ngăn cản được sự xao lãng và chúng ta tự tập trung vào những đối tượng đạo đức. Rất quan trọng việc luyện tập sự tập trung, bởi vì chúng ta không hoàn thành được gì cả khi bị xao lãng. Sự luyện tập sự tập trung tối cao bao gồm sự học hỏi làm quen một cách sâu xa với khả năng làm dừng lại những xao lãng và tập trung trên những đối tượng đạo đức, tất cả đều được khích lệ bởi sự từ bỏ. Nếu sự tập trung rõ ràng và mạnh mẽ thì sự tiến bộ sẽ dễ dàng dù là thực hành bất cứ Phật pháp nào. Thông thường, những xao lãng là sự cản trở chính đối với việc thực hành Phật pháp của chúng ta. Sự thực hành luật lệ đạo đức ngăn cản những xao lãng lớn lao tự biểu hiện và sự tập trung ngăn cản những xao lãng nhỏ nhặt tự biểu hiện. Nói chung, cả hai cho phép sự thực hành Phật pháp của chúng ta và cho một hiệu quả nhanh chóng.

Luyện tập tối cao thứ ba là luyện tập sự thông thái. Bản chất của sự thông thái là một tinh thần đạo đức thông minh mà sự vận hành của nó là hiểu biết một cách hoàn toàn những đối tượng như là chúng tồn tại trong những đời quá khứ và vị lai, định nghiệp và trạng thái trống không. Hiểu biết những đối tượng này đem lại nhiều ý nghĩa đối với cuộc đời này cũng như vô số những cuộc đời tương lai. Nhiều người rất thông minh trong việc làm hủy hoại kẻ thù của họ, chăm sóc cho gia đình, tìm thấy được những gì họ muốn, nhưng những điều đó không phải là sự thông thái. Ngay cả những thú vật cũng có loại thông minh này. Thông minh bình thường là lừa dối, trong khi sự thông thái không bao giờ đánh lừa chúng ta. Sự thông thái là người hướng dẫn tinh thần nội tăm của chúng ta, nó hướng dẫn đến những con đường đúng đắn và đó là con mắt thiên thần, nhờ nó mà chúng ta có thể thấy những cuộc đời quá khứ và tương lai cũng như sự liên hệ đặc biệt tồn tại giữa những hành động của những cuộc đời quá khứ và những kinh nghiệm trải qua trong cuộc đời này của chúng ta, sự liên hệ đó được gọi là nghiệp định. Nghiệp định là một đề tài rất rộng rãi và tế nhị mà chỉ có sự thông thái mới cho phép chúng ta hiểu được. Luyện tập sự thông thái tối cao bao gồm việc học hỏi, phát triển và gia tăng sự thông thái của chúng ta trong việc nhận thức ra sự trống không trong khi tham thiền và thiền định trên trạng thái trống không với sự khuyến khích của sự từ bỏ. Sự thông thái này cực kỳ sâu xa. Đối tượng của nó là trạng thái trống không (la vacuité), chứ không phải là hư vô (le néant), nhưng là bản chất thật sự của tất cả mọi hiện tượng.

Những luyện tập tối cao ba loại nêu trên là phương pháp thật sự cho phép chúng ta tự giải thoát một cách vĩnh viễn những đau khổ của đời này và vô số những đời tương lai. Sự loại suy sau đây có thể giúp chúng ta hiểu được điều này: Một cái cưa dùng để cưa cây, không thể cưa cây một mình mà cần phải có đôi tay, đôi tay phụ thuộc vào thân thể của chúng ta. Luyện tập kỷ luật đạo đức tối cao giống như thân thể chúng ta, luyện tập sự tập trung tối cao giống như đôi tay chúng ta và luyện tập sự thông thái tối cao giống như cái cưa. Sử dụng ba loại luyện tập, chúng ta có thể chặt đứt cây độc hại của sự ngu dốt chỉ lo nghĩ cho chính mình và chặt đứt một cách tự động tất cả những đảo lộn tinh thần khác, những nhánh của nó, cũng như tất cả những vấn đề và những đau khổ, những trái của nó, sẽ ngừng lại một cách hoàn toàn. Như thế, chúng ta sẽ đạt đến sự ngừng lại vĩnh viễn những đau khổ của cuộc đời này và tất cả những cuộc đời sau. Sự an bình tinh thần tối cao và thường xuyên này được gọi là Niết bàn hay sự giải thoát. Như thế, chúng ta sẽ giải quyết được tất cả những vấn đề con người và hoàn thành ý nghĩa thật sự cuộc đời của chúng ta.

Trong khi suy ngẫm những giải thích nêu trên, chúng ta nghĩ đến: “Ba luyện tập tối cao đều là phương pháp để tôi tự giải thoát một cách vĩnh viễn những đau khổ của cuộc đời này và đau khổ của vô số cuộc đời tương lai của tôi. Hậu quả, tôi phải tuyệt đối làm những cố gắng lớn lao để thực hành những tập luyện này”.

Chúng ta thiền định một cách liên tục trên sự quyết định này rồi đem thực hành quyết định đó.

6- Những gì chúng ta cần phải đạt được

Trong kinh Tứ diệu đế, đức Phật nói: “Chúng ta phải đạt được những sự dừng lại”. Trong bối cảnh này, sự dừng lại có nghĩa là sự dừng lại vĩnh viễn sự đau khổ cũng như dừng lại gốc rễ của nó, đó là sự ngu dốt chỉ lo nghĩ cho chính mình. Trong khi nói điều đó đức Phật khuyên chúng ta đừng cố gắng dành một sự giải thoát tạm thời của những đau khổ riêng biệt mà trái lại phải triển khai ý định hoàn thành mục đích tối hậu của đời người, sự an bình của tinh thần tối thượng và thường xuyên (tức niết bàn) và hạnh phúc thanh khiết và sự vĩnh cửu của giác ngộ.

Mỗi chúng sinh không ngoại trừ một ai, bắt buộc phải sống qua chu kỳ của những đau khổ (sinh ra, già nua, bệnh tật và chết) đời này sang đời khác không ngừng. Trong khi theo gương của đức Phật, chúng ta triển khai một sự từ bỏ mạnh mẽ đối với chu kỳ không dứt này. Khi sống trong lâu đài với gia đình, đức Phật đã thấy biết bao nhiêu người dân của ngài đã trải qua một cách đều đặn những đau khổ này. Lúc đó, ngài đã thấy được một giải pháp chắc chắn đạt đến sự giác ngộ, chấm dứt tất cả đau khổ và dẫn dắt mỗi chúng sinh đạt đến tình trạng này.

Đức Phật không khuyến khích chúng ta từ bỏ những hoạt động hằng ngày để có được những điều kiện cần thiết cho đời sống hay dự phòng để chống lại sự nghèo khó, những vấn đề liên hệ đến môi trường sinh thái, hay một vài thứ bệnh tật v.v…  Tuy nhiên, những hoạt động này dù là thành công cũng không bao giờ cho phép chúng ta đạt đến được một sự dừng lại vĩnh viễn những vấn đề như thế. Chúng ta sẽ còn bắt buộc phải sống trong vô số đời tương lai của chúng ta. Ngay trong cuộc đời này những đau khổ của nghèo khó, của không khí ô nhiễm môi trường và những bệnh tật bành trướng khắp nơi trên thế giới dù rằng chúng ta làm những cố gắng to lớn nhằm để tránh những vấn đề này. Ngoài ra, sức mạnh của kỹ thuật tân thời làm xuất hiện những nguy hiểm lớn lao trong thế giới này, chưa bao giờ có như trước đây. Hậu quả, chúng ta đừng cố gắng làm một sự giải thoát đơn giản tạm thời cho những đau khổ riêng biệt. Hơn nữa, chúng ta phải làm những cố gắng lớn lao để đạt đến sự giải thoát vĩnh viễn khi mà chúng ta còn có khả năng.

Điều quan trọng, chúng ta cần phải luôn nhớ là giá trị mênh mông đời người của chúng ta. Thí dụ, những người vì lý do những cái nhìn đảo lộn quá khứ không biết đến giá trị thực hành tâm linh đã bị nhận sự tái sinh là thú vật thì không có một khả năng nào để cam kết trong việc thực hành tâm linh, sự thực hành duy nhất cho mọi ý nghĩa đối với cuộc đời chúng ta. Sự tái sinh thành thú vật hiện thời tạo cho họ một trở ngại vì họ không thể nghe được, hiểu được, suy ngẫm, thiền định được trên những chỉ dẫn tâm linh. Như đã được nhấn mạnh ở phần trên, duy chỉ có con người mới được miễn trừ những cản trở như thế vá có thể có được tất cả những điều kiện cần thiết để cam kết vào những con đường tâm linh. Có được một lúc hai thứ: sự tự do và những điều kiện cần thiết là tính chất đặc biệt khiến cho đời người của chúng ta trở nên rất quí giá.

Cuối cùng, chúng ta nghĩ đến: “Tôi không cố gắng làm một sự dừng lại đơn giản tạm thời những đau khổ riêng biệt mà ngay cả những thú vật cũng có thể làm. Tôi phải tuyệt đối đạt đến sự dừng lại vĩnh viễn sự ngu dốt của việc chỉ lo nghĩ cho chính mình, nguồn gốc của sự đau khổ, bằng cách thực hành một cách nghiêm túc ba luyện tập tối cao”.

Chúng ta thiền định trên quyết định này trong mỗi ngày, rồi đem quyết định này vào thực hành. Như thế, chúng ta tự hướng dẫn đến trên con đường giải thoát.