ĐỀ DẪN HỘI THẢO KHOA HỌC

THIỀN PHÁI TÀO ĐỘNG VIỆT NAM

VÀ QUẦN THỂ DI TÍCH NHẪM DƯƠNG:

GIÁ TRỊ LỊCH SỬ, VĂN HÓA VÀ PHẬT GIÁO

(Duy Tân, Kinh Môn, Hải Dương, ngày 14/12/2015)

 

TS. NGUYỄN QUỐC TUẤN
Viện trưởng, Viện Nghiên cứu Tôn giáo

 

Kính thưa Quý vị đại biểu khách quý!

Kính thưa toàn thể Hội nghị!

Trước hết, cho phép tôi thay mặt Ban tổ chức Hội thảo xin được nhiệt liệt chào mừng và cảm ơn sự hiện diện của Quý vị đại biểu, Qúy vị khách quý đến từ các cơ quan, ban ngành thuộc tỉnh Hải Dương, thuộc Giáo hội Phật giáo Việt Nam và thuộc Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam. Đặc biệt, là sự có mặt của các vị giáo sư, tiến sĩ, các nhà nghiên cứu tôn giáo đã tới tham dự cuộc Hội thảo khoa học ngày hôm nay.

Kính thưa toàn thể quý vị Đại biểu!

Thiền phái Tào Động được truyền vào nước ta khoảng nửa sau thế kỷ XVII. Thiền phái này có hai thiền sư Ðộng Sơn Lương Giới (807-869) và Tào Sơn Bản Tịch (840-901) sáng lập, vị thứ hai là đệ tử của vị thứ nhất. Nói đến sự truyền bá của phái Tào Động người ta thường nói “Lâm Tế tương quân, Tào Động thổ dân”. Câu ấy có nghĩa là Lâm Tế là thiền phái của hàng tướng quân Mạc Phủ, Tào Động là thiền phái của bình dân. Thiền Tào Động được thâm nhập vào đại đa số dân chúng, nên gọi là thứ dân thiền, là một Thiền phái đi thẳng vào tầng lớp thứ dân và ngày nay đã phát triển rất mạnh mẽ.

Theo Việt Nam Phật giáo sử luận của Nguyễn Lang cũng cho biết, nửa cuối thế kỷ XVII, ở Ðàng Ngoài, thiền phái Tào Ðộng do Thiền sư Thủy Nguyệt hiệu là Thông Giác sinh năm 1637, mất năm 1704. Ông đi tu học ở trên núi Phượng Hoàng, Hồ Châu (Trung Quốc) học đạo với hoà thượng Nhất Cú Tri Giáo đời thứ 35 dòng Tào Động và Thiền sư Thủy Nguyệt pháp húy Thông Giác Đạo Nam là tổ sư thứ 36 của dòng Tào Động. Đến năm 1667 Thiền sư trở về Việt Nam hoằng dương tông Tào Động. Sư Tổ Thủy Nguyệt đã đi nhiều nơi trong cả nước để thuyết pháp, cuối cùng tới Hạ Long thì dừng lại để phổ độ chúng sinh. Cố Đại lão Hòa thượng Kim Cương Tử cho rằng: Hòa thượng Thủy Nguyệt không chỉ khai nguyên chốn tổ Nhẫm Dương, mà trụ trì chùa Hạ Long (Hải Dương), hoằng dương Phật pháp và độ tăng ở Côn Sơn, Quỳnh Lâm, Yên Tử, Đông Sơn… Hòa thượng Thủy Nguyệt còn là Tổ khai sáng chùa Hoè Nhai (Hồng Phúc tự) ở phố Hàng Than, Ba Đình, Hà Nội...

Chùa Nhẫm Dương là một địa danh gắn với Thánh Tổ Đạo Nam Thông Giác Thủy Nguyệt là Thủy Tổ của phái Tào Động Việt Nam. Chùa Nhẫm Dương - tên chữ là Thánh Quang, dân gian quen gọi là chùa Nhẫm, nằm lọt thỏm trong khu hang động núi đá vôi Nhẫm Dương thuộc xã Duy Tân, huyện Kinh Môn, tỉnh Hải Dương. Điều kỳ lạ là dường như tất cả các dãy núi đá trùng trùng điệp điệp vây quanh chùa đều có đỉnh hướng về ngọn núi Nhẫm Dương - nơi chùa Thánh Quang tọa lạc. Chùa được xây dựng từ thời Trần (1225-1400). Chùa Nhẫm Dương có khoảng gần 30 hang động lớn nhỏ bao quanh tạo thành một cảnh Phật toàn bích. Nổi bật nhất là tại động (hang) Thánh Hoá, nơi Sư Tổ Thuỷ Nguyệt viên tịch, các nhà khảo cổ học đã phát hiện được rất nhiều di cốt hoá thạch cùng nhiều di vật khảo cổ thời đại đồ đá, thời đồng thau và các pho tượng Phật bằng đá có niên đại thời nhà Nguyễn. Địa tầng văn hoá ở đây dày tới 4m vẫn đang chờ giới Khảo cổ học đánh thức, khám phá. Khu hang động Khảo cổ học chùa Nhẫm Dương và một số hang động, nằm ở thôn Nhẫm Dương, xã Duy Tân, huyện Kinh Môn (Hải Dương) được hình thành do sự biến đổi của tự nhiên từ hàng triệu năm trước. Hệ thống núi đá vôi, các hang động và cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ là những kiệt tác đẹp hiếm có của Hải Dương. Khu di tích đã được xếp hạng cấp quốc gia theo Quyết định số 15/QĐ- BVHTT ngày 14/4/2003 của Bộ Văn hóa- Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch).

Chùa Nhẫm Dương còn là một địa chỉ đỏ gắn liền với 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ của dân tộc. Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp (1946 – 1954), chùa Nhẫm Dương từng là nơi đóng quân của nhiều cơ quan đơn vị bộ đội. Trong cuộc chiến đấu, chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ vào những năm 1965 – 1973, Viện quân y Y7, Quân khu 3 cũng từng sơ tán về núi Nhẫm Dương làm nơi chữa trị cho các thương binh.

Nhằm nêu cao những giá trị lịch sử, văn hóa, khảo cổ và Phật giáo, đồng thời bày tỏ tình cảm, lòng biết ơn sâu sắc đối với những danh tăng Việt Nam từ thế kỷ XVII đã có nhiều đóng góp với đạo pháp và dân tộc, trong đó có Thiền sư Thủy Nguyệt, nhân kỷ niệm 311 năm ngày mất của Thiền sư Thủy Nguyệt và gần 350 năm Thiền phái Tào Động có mặt ở Việt Nam, Viện Nghiên cứu Tôn giáo thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam phối hợp với Ban Văn hóa Trung ương, Giáo hội Phật giáo Việt Nam, Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Hải Dương và Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Hải Dương, Sơn môn Tào Động Việt Nam và Ủy ban Nhân dân huyện Kinh Môn, Hải Dương đồng tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề Thiền phái Tào Động Việt Nam và quần thể di tích Nhẫm Dương: Giá trị lịch sử, văn hóa và Phật giáo.

Hội thảo là một dịp để các nhà nghiên cứu trong và ngoài Giáo hội Phật giáo Việt Nam hội tụ nhằm đánh giá một cách khoa học và khách quan về những giá trị lịch sử, văn hóa và Phật giáo của khu di tích lịch sử văn hóa tại Chùa Nhẫm Dương với Hoà thượng Thuỷ Nguyệt - Đệ nhất Tổ sư thiền phái Tào Động Việt Nam, nhằm góp phần bảo tồn và phát huy tác dụng, giữ gìn bản sắc dân tộc Việt Nam trong thời kỳ hội nhập.

Kính thưa toàn thể quý vị Đại biểu!

Trước những ngày diễn ra hội thảo, Ban Tổ chức Hội thảo đã nhận được hồi âm từ các nhà quản lý, các nhà nghiên cứu tôn giáo ở các Ban ngành liên quan, từ các Viện Nghiên cứu với 43 báo cáo tham luận khoa học được in trong kỷ yếu theo 2 chủ đề chính: Chủ đề 1: Lịch sử hình thành, quá trình phát triển của Thiền phái Tào Động ởViệt Nam và lịch sử hình thành chùa Nhẫm Dươngvà Chủ đề 2: Giá trị lịch sử, văn hóa, khảo cổ chùa Nhẫm Dương trong quần thể di tích Nhẫm Dương hiện nay và công tác bảo tồn, phát huy giá trị.  Các báo cáo tham luận đã có những ý kiến và nhận định góp phần làm phong phú thêm chủ đề của cuộc Hội thảo khoa học ngày hôm nay.

Chúng tôi tin tưởng rằng, với những ý kiến trao đổi trong cuộc Hội thảo khoa học này sẽ giúp ích nhiều cho việc bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa trong quần thể khu di tích Nhẫm Dương nói riêng và di tích lịch sử văn hóa của tỉnh Hải Dương nói chung. Từ đó giúp hoạch định chính sách cho công tác bảo tồn, phát huy giá trị di sản Phật giáo, góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam.

Nhân dịp này, chúng tôi xin chân thành cảm ơn tới các cơ quan, ban ngành từ Trung ương đến địa phương đã nhiệt tình ủng hộ, giúp đỡ, cộng tác và tạo điều kiện; các cơ quan báo chí, truyền thông đã đến đưa tin về hội thảo, các vị chức sắc, các phật tử từ mọi miền tổ quốc và nhất là trong Sơn môn Tào Động Việt Nam đã góp tay chung sức, chung lòng để cuộc Hội thảo khoa học do Viện Nghiên cứu Tôn giáo thuộc Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam, Ban Văn hóa Trung ương - Giáo hội Phật giáo Việt Nam, Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Hải Dương, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Hải Dương, Sơn môn Tào Động Việt Nam và Ủy ban Nhân dân huyện Kinh Môn, Hải Dương phối hợp tổ chức được diễn ra thành công tốt đẹp.

Một lần nữa xin được trân trọng cảm ơn và kính chúc sức khoẻ tất cả các vị Đại biểu!