HÒA THƯỢNG THÍCH TÂM TỊCH (1915-2005)

 

 

Hòa thượng Thích Tâm Tịch, pháp hiệu Như Sơn, thế danh là Nguyễn Đình Khuê, sinh ngày 17 tháng 11 năm Ất Mão 1915, tại phố Hội Bình, tỉnh Yên Bái (nay là phường Hồng Hà, TP Yên Bái - tỉnh Yên Bái). Ngài nguyên quán tại làng Đình Công, huyện Thanh Trì, Hà Nội; sinh trưởng trong một gia đình làm nghề thủ công mỹ nghệ. Thân phụ là cụ ông Nguyễn Đình Văn; thân mẫu là cụ bà Lê Thị Cúc. Ngài là con út trong gia đình có 6 anh chị em. Năm 4 tuổi thân phụ qua đời và sau đó 10 năm thân mẫu cũng tạ thế.

Với tuổi đời 14, sau khi đã học xong cấp tiểu học, ngài tiếp tục vừa học chữ vừa học nghề dưới sự đùm bọc, dạy dỗ, thương yêu của người anh thứ là nhà giáo Nguyễn Văn Kính.

Song do sẵn có thiện duyên từ bao đời với Phật pháp, nên trong thời kỳ đi học, ngài có xu hướng thiên về học đạo nhiều hơn. Với tấm lòng đầy ngưỡng mộ đạo Phật và ý chí quyết tâm của tuổi 16, ngài đã âm thầm, lặng lẽ từ biệt gia đình tìm đường xuất gia cầu đạo.

Từ những năm cuối thập niên 20, đầu thập niên 30, phong trào chấn hưng Phật giáo làm sống dậy tinh thần học Phật, tin Phật và tu Phật của hàng triệu Phật tử Việt Nam vốn tiềm ẩn đã bừng lên khắp ba miền Bắc, Trung, Nam. Danh đức của Tổ Vĩnh Nghiêm (Thiền gia Pháp chủ Thích Thanh Hanh) và giáo lý Phật giáo được báo Đuốc Tuệ xiển dương và tác động mạnh, thôi thúc người thanh niên ở lứa tuổi đôi mươi Nguyễn Đình Khuê đến chiêm bái tổ đình Quán Sứ, đỉnh lễ Tam bảo, bái kiến đức Tổ Vĩnh Nghiêm.

Ngay lần gặp gỡ đầu tiên, được Tổ giáo huấn đôi điều diệu lý, tâm thức tỏ rạng, ngài quyết một lòng thỉnh cầu Tổ chứng minh cho được xuất gia làm Tăng. Tổ nhận lời, giao cho Hòa thượng Thích Thái Hòa đưa về tỉnh Hà Nam, đỉnh lễ Đệ tứ Tổ Tế Xuyên-Bảo Khám (Hòa thượng Thích Doãn Hài) và được Hòa thượng Thiện Bản-Thông Đoan, trụ trì chùa Cao Đà, xã Nhân Mỹ, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam, làm thầy nghiệp sư thế phát xuất gia.

Tại tổ đình Tế Xuyên, hạt giống bồ đề từ nhiều đời nơi ngài như được ươm mầm nảy lộc đâm chồi. Đời sống thiền môn, thanh bần lạc đạo, viễn ly trần thế, tịch nhàn phạm hạnh đã trở thành nếp quen thường nhật. Hàng ngày, lúc còn giới tử tân học, ngài một lòng cần mẫn chấp tác phụng sự sư trưởng, đồng thời rất mực siêng năng công quả trang nghiêm Tam bảo.

Đến năm 1936, tuổi đời vừa tròn 21, ngài được Hòa thượng nghiệp sư và chư tôn đức đương thời chứng minh truyền thụ thập giới Sa di do Hòa thượng Thích Doãn Hài làm Đàn đầu Hòa thượng, tại tổ đình Tế Xuyên Bảo Khám. Sau thời gian tấn tu đạo hạnh, ngài được Hòa thượng nghiệp sư cho đi nhập chúng cầu học Kinh Luật Luận với Tổ Tuệ Tạng, đức Thượng thủ Tăng già toàn quốc tại chùa Quán Sứ, khởi đầu cho một thời kỳ dài tu tập, hóa đạo trên đất Thăng Long - Hà Nội.

Năm 1939, chùa Quán Sứ khai mở Đại giới đàn do Hòa thượng Thích Thanh Ất (Tổ Trung Hậu) làm Đàn đầu. Đây là Giới đàn quy mô nhất của Phật giáo Bắc kỳ thời bây giờ. Giới tử phải nhập chúng lễ sám hối 21 ngày, sau đó trải qua thời kỳ khảo hạch để xếp thứ tự. Ngài được cử đứng đầu giới tử cầu thụ Cụ túc giới. Với 24 tuổi đời, ngài được chư tôn đức truyền thụ Tỷ kheo và Bồ tát giới, bước vào hàng xuất gia bình đẳng trong chánh pháp.

Từ đó, ngài được thiện duyên theo hầu Tổ Tuệ Tạng và tham học Phật pháp tại các trường Phật học: Quán Sứ, Bồ Đề, Cao Phong. Trong học chúng và các trường hạ bấy giờ, ngài luôn được giữ chức Chánh Duy Na, nêu gương và hộ trì kỷ cương giới đức phạm hạnh cho đại chúng tăng già noi gương lập chí tu hành.

Truyền trì mạng mạch Phật pháp

Sau 14 năm cần mẫn tu hành, hành trì phạm hạnh, tích lũy tâm đức của một Tỷ kheo, ngài được chư tôn đức đương thời thỉnh làm Giới sư rồi làm Hòa thượng Đàn đầu truyền trao giới pháp cho các thế hệ hậu học tại các Đại giới đàn như sau:

- Đại giới đàn chùa Quán Sứ, Hà Nội, năm 1953

- Đại giới đàn chùa Tế Xuyên, tỉnh Hà Nam, năm 1955 (nơi có dấu ấn kỷ niệm ngài đã thọ giới Sa di 19 năm về trước)

- Đại giới đàn chùa Thần Quang, Hà Nội, năm 1959

- Đại giới đàn chùa Bà Đá, Hà Nội, năm 1976

- Đại giới đàn chùa Quán Sứ, Hà Nội, năm 1978

Từ năm 1981, sau khi Giáo hội Phật giáo Việt Nam và Thành hội Phật giáo Hà Nội được thành lập, đến năm 2001, mỗi năm sau ngày kiết hạ an cư, Thành hội Phật giáo Hà Nội đều có tổ chức Đại giới đàn truyền giới cho tăng ni. Tất cả những Đại giới đàn này, đều cung thỉnh ngài làm Đàn đầu Hòa thượng truyền giới. Ngoài cương vị là Giới sư Hòa thượng tại các giới đàn, ngài đã truyền thụ Tam quy, Ngũ giới, Bồ tát giới cho hàng Phật tử Thủ đô và các Tỉnh, Thành hội Phật giáo.

Công đức kế thế trụ trì, tiếp độ chúng sinh

Với đạo nghiệp sâu dày “Trụ pháp vương gia, trì Như Lai tạng”, ngài đã từng được sơn môn pháp phái thỉnh cử và Giáo hội trung ương chỉ định trụ trì các chốn tổ Già Lam như:

- Năm 1958, đức Thượng thủ Tuệ Tạng chỉ định ngài làm Giám tự Tùng lâm Quán Sứ.

- Năm 1962, Tổ Cao Đà-Thích Thiện Bản viên tịch, ngài được chư tôn đức sơn môn giao phó trọng trách trụ trì chùa Cao Đà, xã Nhân Mỹ, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam, khởi đầu sự nghiệp trụ trì, hoằng hóa độ sanh.

- Năm 1979, Hòa thượng Thích Trí Hải viên tịch, ngài được sơn môn thỉnh giữ chức vụ trụ trì tổ đình Bồ Đề (Thiên Sơn Cổ Tự), xã Bồ Đề, huyện Gia Lâm (nay là phường Bồ Đề, quận Long Biên), Hà Nội.

- Năm 1981, sau khi thành lập Giáo hội Phật giáo Việt Nam, ngài được đức Đệ nhất Pháp chủ Thích Đức Nhuận, chỉ định giữ chức Chánh trụ trì chùa Quán Sứ, trụ sở Giáo hội Phật giáo Việt Nam. Đây là một khẳng định về phẩm hạnh đạo đức và nhân duyên đặc biệt về công đức “Nội hàm chúng diệu, ngoại ứng huyền cơ” của một bậc chân tăng thạc đức thể hiện nơi ngài.

- Năm 1997, Đại lão Hòa thượng Thích Thông Ban, trưởng Sơn môn viên tịch, ngài được chư tôn đức sơn môn thỉnh cầu nhận lãnh Viện chủ tổ đình Tế Xuyên Bảo Khám, xã Lý Đức, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam.

Những trọng trách đối với đạo pháp và dân tộc

Với sứ mạng thiêng liêng của Tăng già “Tác Như Lai sứ, hành Như Lai sự”, ngài đã thể hiện sự gánh vác Phật sự liên tục từ khi tuổi đời còn trung niên cho đến cao niên trưởng lão; chẳng những tham dự các trọng trách trong đạo mà còn cho dân tộc và xã hội.

- Năm 1958, Hội Phật giáo Thống nhất Việt Nam được thành lập, ngài được suy cử làm Ủy viên Trung ương Hội, đồng thời làm Ủy viên Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Thành phố Hà Nội (từ năm 1958-1980).

- Năm 1972, ngài được suy cử làm Ủy viên Ban Nghi lễ Trung ương Hội Phật giáo Thống nhất Việt Nam.

- Từ năm 1976 đến 1981, ngài được suy cử làm Ủy viên Thường trực Trung ương Hội Phật giáo Thống nhất Việt Nam.

- Tháng 11 năm 1983, ngài được đức Đệ nhất Pháp chủ Thích Đức Nhuận giáo sắc làm Chánh Thư ký Hội đồng Chứng minh Giáo hội Phật giáo Việt Nam. Cũng năm này, với uy tín đạo hạnh, Ban Trị sự Thành hội Phật giáo Hà Nội đã cung thỉnh ngài giữ chức vụ Trưởng Ban Trị sự, kiêm Trưởng Ban Tăng sự đến tháng 9 năm 2002.

- Tháng 11 năm 1992, tại Đại hội Đại biểu Phật giáo toàn quốc lần thứ III (1992-1997), ngài được Đại hội suy tôn làm Phó Pháp chủ, kiêm Chánh Thư ký Hội đồng Chứng minh Giáo hội Phật giáo Việt Nam.

- Tháng 11 năm 1997, tại Đại hội Đại biểu Phật giáo toàn quốc lần thứ IV (1997-2002), và lần thứ V (2002-2007), toàn thể Đại hội đã suy tôn Hòa thượng lên ngôi vị Pháp chủ Hội đồng Chứng minh Giáo hội Phật giáo Việt Nam, giữ vững “Thạch trụ tòng lâm”, làm bóng mát xây dựng và phát triển ngôi nhà Giáo hội Phật giáo Việt Nam.

Trong suốt cuộc đời tu hành và hóa đạo, dù ở cương vị nào, ngài luôn thể hiện tâm đức của người con Phật “Xuất trần Thượng sĩ” hành trì Giới Định Tuệ, chú tâm tỉnh giác, thu nhiếp tam nghiệp, phụng sự trang nghiêm Tam bảo. Thường nhật, ngài rất ít nói, nếu phải nói thì ngài cũng chỉ nói ít lời về công việc cần làm.

Ngài luôn kiên định, thầm lặng suy tư tìm những phương pháp thích nghi, góp ý chỉ đạo, khuyến tấn tứ chúng thực hiện những định hướng của giáo hội đã đặt ra để phụng sự “Đạo pháp và Dân tộc” trước cuộc sống hiện hữu. Ngài thường nói với tín đồ Phật tử rằng: “Mọi việc chúng ta làm là đều nhằm góp phần làm cho Phật pháp càng thêm ngời sáng, to rạng viên minh; đồng thời điểm tô tấm gương đại từ đại bi của Đức Phật ngày càng tươi đẹp hơn trong tâm trí của cuộc sống nhân sinh”.

Trân trọng những công đức cao quý ngài đã đóng góp cho đạo, cho đời, Nhà nước đã trao tặng ngài: Huân chương Độc lập hạng Nhất; Ủy ban Trung ương Mặt Trận Tổ quốc Việt Nam trao tặng Huy chương Vì sự nghiệp Đại đoàn kết toàn dân và Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội trao tặng Huy hiệu Vì sự nghiệp Xây dựng Thủ đô cùng nhiều bằng khen, giấy khen của các Ban ngành Trung ương và Thành phố.

Sinh trụ dị diệt, thành trụ hoại không hay sinh già bệnh chết vốn là quy luật muôn đời của các pháp hữu vi, vạn vật và con người. Thông thường, sự chuyển dịch vô thường của bốn núi “Sinh già bệnh chết” dễ chi phối, hoành hành tâm trạng phàm phu của con người. Trái lại, tinh thần nhiếp phục tự thân, biết an trú chính mình, liễu ngộ thân ngũ uẩn này. “Sinh ký tử quy” chính là năng lực tinh thần, tinh tiến của các bậc đạo sư, các bậc cao tăng thạc đức.

Những năm tháng sau cùng của Đức đệ nhị Pháp chủ đã chứng minh phạm hạnh và công đức tu trì của ngài mỗi lúc một tăng trưởng kiên định thẳm sâu. Mặc dù từ cuối năm 2001, thân tứ đại của ngài luôn có bệnh duyên chi phối, nhưng khi bệnh duyên càng tăng thì ngài cũng tăng sức an trú nhiếp phục, càng an trú nhiếp phục, hành trạng ngài càng trở nên bình dị an nhiên vắng lặng. Mỗi ngày, ngài vẫn thường tịnh tam nghiệp, tay lần chuỗi bồ đề niệm Phật, giữ chánh niệm chú tâm tỉnh giác trước sự mòn mỏi của huyễn thân tứ đại.

Thời khắc thiêng liêng tương hội, công đức hóa thân viên mãn, đức Đại lão Hòa thượng Đệ nhị Pháp chủ Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã thu thần thị tịch vào hồi 14 giờ 30 phút ngày 06 tháng 3 năm 2005 (nhằm ngày 26 tháng Giêng năm Ất Dậu) trụ thế 91 năm, Hạ lạp 66 năm.

Tấm gương trong sáng, hiền đức uy nghi nơi ngài mãi mãi hằng hữu trang nghiêm cõi đạo thế trần.

NAM MÔ VIỆT NAM PHẬT GIÁO GIÁO HỘI, ĐỆ NHỊ PHÁP CHỦ HỘI ĐỒNG CHỨNG MINH THƯỢNG TÂM HẠ TỊCH, PHÁP HIỆU NHƯ SƠN ĐẠI LÃO HÒA THƯỢNG GIÁC LINH.

 

---

- Thượng tọa Thích Bảo Nghiêm, Trưởng tử môn đồ pháp quyến biên soạn.

- Tiểu sử đăng trong tuần báo Giác Ngộ.

- Đại đức Thích Phước Triều, Văn phòng II TW.GHPGVN cung cấp.

- Tỳ kheo Thích Đồng Bổn biên tập lại.