NHỮNG BÀI THƠ MANG TƯ TƯỞNG PHẬT GIÁO TRONG ỨC TRAI THI TẬP CỦA NGUYỄN TRÃI

NHỮNG BÀI THƠ MANG TƯ TƯỞNG PHẬT GIÁO

TRONG ỨC TRAI THI TẬP CỦA NGUYỄN TRÃI

 

NGUYỄN THIỆN ĐỨC

 

 

Trong mỗi chúng ta, ai ít nhất cũng một lần nghe đến áng thiên cổ hùng văn Bình Ngô Đại Cáo của Ức Trai Nguyễn Trãi. Bên cạnh áng văn bất hủ ấy, Tiên sinh còn có những bài thơ chữ Hán trong Ức Trai Thi Tập, trong đó có một số bài mang rõ nét tư tưởng Phật giáo. Chúng tôi xin giới thiệu qua các bài thơ đó, ngõ hầu hỗ trợ quý vị có thêm thông tin về quan điểm, tâm tư và tình cảm của tiên sinh về Phật giáo cũng như của giới trí thức tinh hoa thời Lê sơ ở nước ta.

Trong bài viết, chúng tôi dùng phần chữ Hán theo tác phẩm Nguyễn Trãi toàn tập [Đào Duy Anh, Nhà xuất bản Khoa học xã hội, 1976]. Phần dịch thơ, chúng tôi xin mạn phép giới thiệu phần dịch thơ của mình.

Dịch thơ:

ĐỀ Ở CHÙA HOA YÊN NÚI YÊN TỬ

Ngất cao Yên Tử đỉnh non khơi

Trời mới canh năm đã sáng rồi

Biển cả mênh mông cùng vũ trụ

Mây ngàn văng vẳng tiếng đùa vui

Sum sê giáo ngọc bao quanh cửa

Lơ lửng tua châu rủ nửa vời

Miếu đức Nhân Tông đây dấu tích

Chặn mày lông trắng ánh đôi ngươi

Thơ làm khi tỏ ý chán nản muốn về nghỉ:

Dịch thơ:

ĐỀ Ở CHÙA ĐÔNG SƠN

Vua – Cha son sắt nỗi niềm riêng

Thẹn với núi rừng đã lỗi nguyền

Ba chục năm dư say mộng ảo

Chim kêu vài tiếng tỉnh ra liền

Dịch thơ:

TIỄN SƯ ĐẠO KHIÊM VỀ NÚI

Nhớ từng giảng học quá mười năm

Gặp lại đêm nay trọn giấc nằm

Thói tục trong mơ vui chẳng bận

Duyên xưa trên đá lại cố tầm

Gậy bay Linh Phố về mai sáng

Suối nhạc Côn Sơn hẹn bao lăm

Lẩm cẩm tuổi già… đừng ngại lão

Đôi đường lão cũng giữ chân tâm

Thơ làm thời ở ẩn tại Côn Sơn:

Dịch thơ:

CHÙA TIÊN DU

Chèo ngắn buộc chiều phai

Lên chùa bước vội ngay

Mây giăng giường thiền lạnh

Hoa rụng suối thơm hoài

Chiều tối vang vượn hú

Núi quang bóng trúc dài

Cảnh kia thật có ý

Muốn nói bỗng quên ngay

Thơ làm có thể trong lúc đi sứ sang Đại Minh:

Dịch thơ:

VIẾNG CHÙA NAM HOA

Gậy báu bay về trăm mấy xuân

Bảo lâm hương hỏa hợp duyên phần

Hàng long phục hổ sao kỳ diệu

Vô thụ phi đài lẻ mới tân

Bên điện dựng lầu gìn bát Phật

Trong cung lưu dấu giữ chân thân

Một dòng trước cửa Tào Khê chảy

Tẩy hết bụi trần khắp thế nhân

Từ những bài thơ trên, chúng ta vừa thưởng thức được nét tài hoa, tinh tế trong thi pháp, vừa hiểu được phần nào tâm trạng của Ức Trai tiên sinh khi vui cũng như lúc buồn ít nhiều ngài vẫn hướng về tinh thần nhà Phật. Chúng ta cảm nhận được tư tưởng Phật giáo đã thấm đẫm trong tâm hồn Nguyễn Trãi dù cho Nho giáo có phát triển mạnh mẽ trong giới trí thức tinh hoa thời Lê sơ.