Mộng đời và thời gian

MỘNG ĐỜI VÀ THỜI GIAN

TRẦN TAM  NGUYÊN

 

Ngồi bên cửa sổ em ngắm nhìn những đám mây bay trên bầu trời ngập tràn ánh nắng, "màu nắng vàng tươi không nồng lắm và trong như lọc, da trời xanh lơ lơ một thứ màu xanh e lệ của một thời tiết muốn đẹp nhưng còn ngập ngừng". Bóng chiều lần lượt chạy từ triền núi xuống đồng ruộng rồi chợt mất, chỉ còn để lại một trạng thái triền miên nửa vời. Chiều xuống dần và đêm đến, những ngôi sao trên trời đã hiện ra. Em nghe đâu đây vang vọng lời ca buồn tình tứ: "Không có em buồn vui với ai, không có em lụa gấm nhạt phai", Và  "em là phấn thơm cho đời chút hương, làm hồng chút môi cho anh nhờ!". Rồi những lời ca thật buồn: "Có lẽ nào phố buồn đến thế, để hàng cây ngơ ngác đèn khuya. Có lẽ nào tôi buồn đến thế, có lẽ nào quãng đường xa thế, để bàn chân không muốn tìm về". Em chợt cảm thấy những kỷ niệm chạm vào làn da giống như em đi xuyên qua những cánh cửa trong suốt và em nghĩ đến ca sĩ Isabelle Boulay, nàng bỗng dưng nhớ đến người yêu khi đi trên đường phố Montréal bằng lời ca:

Vào những ngày cuối tháng mười

Sang đầu tháng mười một

Bầu trời Montréal màu hồng

Rồi biến thành màu xanh

Em đi vội vã

Một mình giữa đám đông người

Trên đường phố Montréal rộn rã

Em bước đi rồi chạy trên con đường dốc Mont Royal

Những hàng cây đã trụi lá

Những đàn sáo xanh đang chui vào tổ

Con đường đất đi xuống thật dồn dập nhịp nhàng

Em bỗng nhớ đến người yêu!

 Người yêu dấu ơi!

Em đã đọc thuộc lòng những lời kinh cầu nguyện trường cửu mà người ta lập lại mỗi khi muốn giúp đỡ một trái tim đổ vỡ, nhưng những lời nói đó không làm được gì cả. Không có gì trong lời nói đó và chẳng bao giờ có thể đem lại hạnh phúc cho một người tự cảm thấy đang ở trong một tình trạng đen tối nhất bởi vì người đó đã bị mất người mình yêu. Nếu hy vọng trống rỗng là thế giới bên ngoài thì ngược lại đối với em nó quý giá gấp hai lần ở thế giới bên trong. Địa ngục hiện hữu, và em biết rằng bây giờ sự khủng
khiếp của nó nằm ở nơi này và nó chỉ được làm những mảnh vụn của thiên đàng. Và con đường từ thiên đàng trên trời xuống đến địa ngục chấp nối qua em: Mưa rơi. Phải có một sự hỗn mang nội tâm để có thể sinh ra một ngôi sao nhảy múa và những nàng thơ là những bóng ma và chuyện đó xảy đến khi những nàng thơ đó bước vào sân khấu cuộc đời mà không được mời. 

Người ta không học hỏi được gì cả khi đọc những cuốn sách. Người ta chỉ học hỏi được khi bị va chạm những cú thật đau. Không có gì bi thảm hơn là gặp một người ở tận cùng đau khổ, lạc mất trong mê lộ cuộc đời. Jacques Brel đã hát lên lời ca: "Mầy ơi, mầy không phải chỉ một mình, mầy đừng khóc nữa đứng trước mọi người chỉ bởi vì môt cô bé lỡ cỡ, bởi vì một cô gái tóc hung giả, mầy hãy thôi đi, tao biết mầy có trái tim chan chứa, nhưng mầy phải nâng nó lên. Hãy tin tao là cuộc đời không dâng tặng cho mầy đâu, nếu muốn có một cuộc đời mầy phải đánh cắp lấy nó". Bạn bè là những thiên thần nâng đỡ khi đôi cánh của chúng ta không còn nhớ làm thế nào để bay lên. Một tình yêu lớn là hai giấc mơ gặp nhau và hai người đồng lõa thoát chạy đến chỗ tận cùng của sự thật và chính số phận phân phát những tấm thẻ bài trong cuộc chơi cờ bạc, trong cuộc đời, nhưng chính chúng ta chơi những tấm thẻ bài đó.

Nhìn những hình ảnh ngày cưới, em tự hỏi không biết những gì đã xảy ra và làm thế nào tình yêu này đã có thể biến mất? Và nhất là nó đã biến đi đâu. Phải chăng tình yêu có thể như một cái bóng và một người nào đó dẫm lên và mang nó đi theo? Cũng có thể quá nhiều ánh sáng đã gây nguy hiểm cho tình yêu, hay có lúc ngược lại, không có ánh sáng, cái bóng của tình yêu tự xóa sạch và kết thúc bỏ đi.

Con người không còn thời giờ để hiểu biết gì cả, họ mua nhiều thứ làm sẵn ở các tiệm tạp hóa, nhưng trên đời không có tiệm tạp hóa nào bán tình bạn bè nên nhiều người không có bạn. Và địa ngục nằm tất cả trong hai chữ: cô độc. Cô độc là chỗ sâu tận cùng của thân phận con người. Con người là động vật duy nhất biết tự cảm thấy cô đơn và biết đi tìm người khác. Hạnh phúc là một bong bóng bọt xà-bông, nó thay đổi màu sắc giống như móng cầu vòng và nó vỡ tung khi có người chạm đến. Yêu một người cũng là yêu hạnh phúc của người đó, tình yêu giống như chất thủy ngân trong bàn tay; hãy giữ cho bàn tay mở ra, nó sẽ lưu lại trong lòng bàn tay, hãy thử nắm chặt bàn tay lại, nó sẽ lọt qua giữa các ngón tay.

Phương đông không khác phương tây, ngày xưa cũng như ngày nay, nội dung của cuộc sống luôn luôn gồm những mâu thuẫn to nhỏ, gồm những điều bắt con người phải lựa chọn và thỏa hiệp. Đó là một chuỗi tranh chấp triền miên ở ngoại cảnh và trong nội tâm, mà bất cứ sự thỏa hiệp nào cũng làm đau chính mình. Phải chăng đó chính là bi kịch của con người?

Mâu thuẫn giữa người và người dường như tăng vọt trong một xã hội văn minh, một thế giới toàn cầu hóa này. Hình như chúng ta không nằm trong mùa xuân của loài người, mà ngược lại, ở vào giai đoạn khắc nghiệt của mùa đông đầy sự lạnh buốt của lòng người và giông bão của các vấn đề xã hội của con người. Nhưng cũng như trong thiên nhiên, trong những ngày đầy bóng tối và giá lạnh, sức sống và vẻ đẹp vẫn ẩn nhẫn chờ chực để được thể hiện. Xưa nay nhiều người đã cảm nhận điều đó. Có ước mơ và có thiết tha thì sẽ có một ngày, lúc đầy đủ điều kiện, sức sống và vẻ đẹp sẽ trở thành hiện thực như cành thông, cành đào, cành mai đã khoe sắc ngay giữa mùa đông. Con người vẫn sẵn sàng quên những thương tổn của những ngày tháng qua, của một đoạn đời, để sống với khát vọng và thêu dệt mộng đời.

Một người đàn bà gặp một người đàn ông dơ bẩn hư thừa và quyết định làm người đó trở thành một người trong sạch, đôi khi bà ta có thể thành công. Và chuyện thường xảy đến là một người đàn bà gặp một người đàn ông trong sạch và quyết định làm người đó trở thành dơ bẩn hư thừa thì bà ta luôn luôn thành công. Sự thỏa mãn của một người tùy theo hoàn cảnh, tâm trạng của người đó: Một người cưỡi ngựa không được ngồi trên lưng ngựa để chạy luôn một mạch mười dặm đường thì thật không thoả mãn, một người lái xe hơi không được lái chiếc xe một mạch một trăm cây số thì không thỏa mãn, một ông vua ngày xưa đi đến biên giới của nước mình mà không được vượt qua biên giới thì thật sự không thỏa mãn. Những gì người ta gọi là một lý do để sống cũng là một lý do tốt đẹp để chết.

Một loài hoa mọc từ ao hồ, đầm lầy, từ lòng đất ẩn mật và dơ bẩn, đó là hoa sen, loài sen đã thu nhận cát bùn và chuyển hóa thành một đóa hoa đều đặn, hài hòa, tinh khiết và đầy hương thơm cao quí. Gốc của nó ở trong bùn đất nhưng ngọn của nó đón nắng và gió, tỏa hương sắc cho đời. Người ta nhận thấy những hạt nước nằm trên lá hoa sen đều cuốn tròn lại như những hạt ngọc trai và lăn đi rất nhanh, chúng cuốn theo cát bụi và không để lại chút dấu vết trên lá. Như thế hoa sen có tính chất bất cấu nhiễm, không dính mắc cát bụi thế gian, không có chỗ cho sự ràng buộc. Những tính chất đó khiến hoa sen trở thành biểu tượng của sự giải thoát, của sự thành tựu, là đạo, là con đường của sự chuyển hóa.

Tinh thần của những tiểu thuyết gia là nơi cư ngụ, hay có thể là nơi bị chiếm hữu bởi các nhân vật của họ, tất cả giống như tinh thần của một người đàn bà dân quê tin dị đoan hay tinh thần của một người điên bị ma quỷ ám. Người đọc có thể được xem như là nhân vật chính trong cuốn tiểu thuyết, cũng giống như tác giả, và cuốn tiểu thuyết được làm giàu theo trí tưởng tượng của người đọc, không có người đọc thì chẳng làm được gì cả. Thời gian đọc sách luôn luôn là thời gian bị đánh cắp. Vì vậy không còn ngờ vực lý do tại sao người ta tìm thấy trong đường xe điện ngầm là thư viện lớn nhất của thế giới. 

Chuyện những tác phẩm hợp tác sáng tác không có gì là khác thường và đặc biệt gì cả. Thí dụ như truyện vẽ Manga của người Nhật. Tập thể nhóm người đưa ra những ý tưởng và dựng lên một sơ đồ tóm lược, những người vẽ phát họa những nét chính và những người phụ tá thêm vào đó những chi tiết và những màu sắc của hình vẽ. Có rất nhiều thí dụ giống như thế trong việc sản xuất ở cơ xưởng, chẳng hạn như sản xuất những cái đồng hồ báo thức, Trong văn chương cũng thế, đặc biệt là trong tiểu thuyết tình cảm. Phần lớn các nhà văn được thuê trong đó bằng lòng sáng chế những câu chuyện thích ứng với sự "biết như thế nào" được ấn định bởi nhà xuất bản. Đó là một hệ thống chia công việc không hơn không kém. Nếu không, người ta không thể đạt được việc sản xuất số nhiều. 

Trong toàn thể vũ trụ với mặt trời mặt trăng và những ngôi sao ở đằng xa, với những dải ngân hà mà chúng ta hầu như không biết gì cả, với lịch sử đầy sôi nổi ồ ạt hình như không có ý nghĩa gì, với những hậu quả, với những người họa sĩ, nhạc sĩ của thời gian làm cho chúng ta ngượng ngùng bởi sự tồi tệ của chúng ta.

Đây rồi, tất cả thay đổi, tất cả đều giống nhau, đó là sự bí mật của thế giới. Sự bí mật này có một cái tên: Thời gian. Thời gian đi qua, thời gian trôi chảy, thời gian chạy trốn, thời gian biến mất và nó luôn luôn ở đó. Nó bỏ đi và nó ở lại đó, nó thay đổi và nó chẳng đổi thay.

Em đã viết nhiều lần về thời gian nhưng vì chẳng có gì tốt hơn và cũng chẳng có chuyện gì khác. Em nghĩ rằng không nói về thời gian thì con người sẽ đi qua dưới sự yên lặng trước cái chìa khóa đời sống của con người và thế giới. Thượng đế hay sự ngẫu nhiên và sự cần thiết đã thúc đẩy thời gian từ nơi vũ trụ đi ra và để lại cho thời gian thực hiện một mình công trình còn lại.

(Còn tiếp)