NGHỆ THUẬT ỨNG XỬ

 

HT. THÍCH THIỆN ĐẠO

 

 

 

Văn hóa là cái đẹp, là linh hồn của cuộc sống. Thiếu văn hóa, cuộc sống sẽ trở nên nghèo nàn, mất phương hướng. Bản chất của văn hóa là nét đẹp, là sự vươn lên đi tới, là sự hoàn thiện và định hướng xã hội. Văn hóa có đạo đức là văn hóa nhân bản, vì con người, phục vụ cho con người. Tư cách một người được đo bằng văn hóa và đạo đức. Khi nói người đó ứng xử thiếu văn hóa, tức là người đó không được trọn vẹn về nhân cách, không có nhân cách tốt. Cho nên văn hóa và nhân cách của một người là cách thể hiện cách ứng xử của người đó trong sinh hoạt. Trong một xã hội đa cực, một cuộc sống đa chiều, con người đã khuynh hướng, thì việc thể hiện một nhân cách tương đối hoàn hảo có văn hóa là hơi khó, nhưng không có nghĩa là không thể thực hiện được.

Chúng ta biết rằng, khi xã hội kêu gọi chấn hưng đạo đức, có nghĩa là nền tảng đạo đức đang bị suy đồi trầm trọng. Khi xã hội kêu gọi bảo tồn văn hóa, có nghĩa là nền văn hóa đó đang bị tha hóa, vong nhân, lai căn, mất gốc quá nhiều.

Từ thực tế nêu trên, ta nhận thấy rằng, ở đâu và lúc nào các hiện tượng phi đạo đức tràn ngập đời sống xã hội, như tranh chấp, bạo lực, lừa đảo, manh nha… thì ta có thể khẳng định rằng ở đó văn hóa đạo đức đã xuống cấp, đã bị quên lãng, thậm chí còn bị phủ định nữa. Trong một môi trường như thế, thật khó để tìm thấy một nhân cách tương đối.

Khi con người quá thừa thải hưởng thụ mà thiếu văn hóa đạo đức, thì người ta đối xử với nhau thô lỗ, tàn nhẫn, mất nhân cách, thậm chí còn chà đạp sát phạt nhau vì những tham vọng tầm thường. Nền văn minh khoa học là chìa khóa mở cửa cuộc sống hướng về tương lai, nhưng nếu nền văn minh đó thiếu đạo đức, sẽ chỉ là nền văn minh hủy diệt. Lịch sử phát triển nhân loại đã chứng minh điều này.

Hình như, con người càng văn minh, tiện nghi hưởng thụ càng cao, thì tâm hồn lại càng bị xuống thấp, bị co cụm nhỏ bé lại. Bình tĩnh nhìn cuộc sống hiện nay, ta thấy bên cạnh những thành tựu phục vụ tốt cho con người, thì không thiếu quá nhiều trường hợp phá sản và mất mát. Ta có thể sâu sắc mà nhìn nhận rằng:

Trong mọi sự phá sản, phá sản tâm hồn là nguy hiểm nhất.

Trong mọi sự mất mát, mất đạo đức là tàn bạo nhất.

Trong mọi sự xây dựng, xây dựng tình người là quan trọng nhất.

Trong mọi vẻ đẹp, vẻ đẹp về nhân cách là cao quý nhất.

Muốn có một cuộc sống ổn định, một xã hội văn minh, không thể không chú trọng về khía cạnh xây dựng con người có văn hóa, có nhân cách hoàn hảo. Nhân cách là thước đo giá trị một người. Nhân cách là biểu hiện sự văn minh tiến bộ của xã hội.

Trong một môi trường có quá nhiều phân hóa đa cực, tâm người thiếu ổn định chuẩn mực, tầm nhìn bị giới hạn, bị phân hóa, bị mô hình hóa, bị vật chất hóa, rồi khuynh hướng hưởng thụ cao, lợi nhuận nhiều, tất cả đã đưa đến hiện trạng chia rẽ, tranh chấp, xem nhẹ các giá trị tinh thần như văn hóa đạo đức nhân cách, lòng tham đã biến tướng, đã núp dưới nhiều chiêu bài, dễ nhận diện nhưng rất khó nói.

Còn tham đắm là còn sai trái và đau khổ.

Còn ích kỷ là còn tranh chấp và chia rẽ.

Còn cố chấp là còn lạc hậu và thiếu văn hóa.

Để giảm thiểu khổ đau không còn chia rẽ, và cuộc sống được phát triển đúng hướng hòa nhập, không có phương thuốc nào hiệu quả hơn khi mỗi người trong chúng ta nhận diện và ý thức sâu xa về sự cần thiết hiện thực của giá trị của đạo đức, nét đẹp của văn hóa truyền thống và sự cao quý của nhân cách.

Cuộc sống là tổng hợp của các mối tương quan, cố tình chia cắt, cố tình phân đoạn là thái độ thiếu khôn ngoan, thiếu tầm nhìn, thiếu biện chứng. Vì xã hội tiến bộ, vì cuộc sống ấm no hạnh phúc, mỗi người trong chúng ta cần chuyển động sâu xa trong cùng tận cõi lòng để có được sự chuyển hóa cách sống cách nghĩ nhân bản hơn, tốt đẹp hơn.

Muốn được điều này, mỗi người phải chuyển hóa nội tâm trước khi chuyển hóa xã hội.

Hãy tự trọng trước khi muốn được xã hội tôn trọng.

Hãy xây dựng một nhân cách tương đối làm biểu tượng cho tha nhân, và tự hào cho chính mình.

Phải biết tôn trọng các mối quan hệ trong cuộc sống, bởi vì con người là tâm điểm của xã hội. Đánh mất nhân cách, đồng nghĩa với việc ta phủ nhận sự hiện hữu của ta trong cuộc sống, cũng có nghĩa là văn hóa đã bị đánh mất, đã bị lãng quên.

Cầu nguyện tình người được gắn kết, nhân cách được nâng cao, văn hóa đạo đức là chất liệu không thể thiếu trong chiến lược xây dựng con người nâng cao xã hội.