THIỀU CHỬU (1902 - 1954)

 

NHA XUẤT BẢN HỘI NHA VAN

 

Tên thật là Nguyễn Hữu Kha, người làng Trung Tự (phường Đông Tác cũ) nay thuộc quận Đống Đa, Hà Nội. Hiệu là Thiều Chửu và Lạc Khổ. Ông là con trai thứ hai của ông cử Đông Tác Nguyễn Hữu Cầu và là em ruột giáo sư Nguyễn Hữu Tảo.

Sinh năm Nhâm Dần 1902, không xuất gia nhưng am hiểu sâu sắc Phật học, làm một cư sĩ, cả đời ăn chay, làm việc thiện.

Ông là trụ cột của báo Đuốc Tuệ - cơ quan của Hội Phật giáo Bắc kỳ - và thành viên tích cực của Hội Truyền bá quốc ngữ.

Ngoài một số sách phổ thông nhằm nâng cao dân trí như: Lịch sử phổ thông, Cách trí phổ thông... ông viết và dịch nhiều kinh, sách, nêu rõ tư tưởng cứu nhân độ thế của đạo Phật, cương quyết chống mê tín. Ông đã dịch các kinh:

- Khóa hư lục (của Trần Thái Tông)

- Kinh Lễ sáu phương

- Kinh Phổ môn....

Trong sách Việt Nam Phật giáo sử luận (Nhà xuất bản Văn hoá, Hà Nội, tập 3), tác giả Nguyễn Lang có viết về Thiều Chửu:

Ông là một cây bút rất vững chãi và sâu sắc. Bản dịch Khoá hư lục của ông rất đặc sắc (văn Khoá Hư là văn biền ngẫu rất khó dịch mà bản dịch của Thiều Chửu đọc rất êm tai, nghĩa lý rõ ràng, lại chú giải mỗi khi có danh từ khó)".

Nhưng thành tựu lớn là việc ông soạn bộ Hán Việt tự điển (Đuốc Tuệ xuất bản năm 1942) cho đến nay vẫn được tái bản nhiều lần. Đây là một bộ sách giải thích chữ Hán khá cặn kẽ và phong phú gồm trên 8000 chữ lẻ (đơn tự). Không có ý so sánh nhưng cũng phải ghi nhận là bộ Hán Việt từ điển rất nổi tiếng của Đào Duy Anh chỉ có 5000 chữ lẻ (tất nhiên, họ Đào có giảng thêm khoảng 4 vạn từ ngữ).

Ông mất ngày 15 tháng 6 năm Giáp Ngọ (1954).

(Trích trong Tác gia văn học Thăng Long - Hà Nội từ thế kỷ XI đến giữa thế kỷ XX,
Tô Hoài, Nguyễn Vinh Phúc, Hoàng Ngọc Hà, Ngô Văn Phú, Phan Thị Thanh Nhàn,
Nhà xuất bản Hội Nhà văn 1998, trang 280 – 281).