Ý NGHĨA ĐẦU KÌM

TRONG KIẾN TRÚC CHÙA CỔ BẮC BỘ

 

THÍCH MINH TRÍ

 

 

Khi nhìn lên bờ nóc mái, chúng ta thấy chính giữa bờ nóc mái được trang trí hoa văn HỔ PHÙ ĐỘI MẶT NHẬT hoặc HOÀNH PHI ĐẠI TỰ (bảng hiệu) với TRIỆN TÀU LÁ LẬT/ VẮT, và hai đầu KÌM/ đầu RỒNG chầu vào mặt nhật hoặc hoành phi chính giữa.

Hai đầu RỒNG, dân gian thường gọi là ĐẦU KÌM, với miệng ngậm bờ nóc, mình và đuôi rồng được thu gọn qua nghệ thuật cách điệu hoá LÁ TÂY vắt lên trên trụ đấu ở hai đầu bờ nóc.

Vậy ý nghĩa của hai ĐẦU KÌM này là gì trong kiến trúc chùa cổ Bắc bộ?

Trong kiến trúc một ngôi nhà/ ngôi chùa, ĐÒN DONG, trong chùa gọi là LONG CỐT, là linh hồn của ngôi nhà/ ngôi chùa. Bò nóc nằm trên đòn dong/ long cốt như là “xương sống” của ngôi nhà/ ngôi chùa, là biểu tượng của nề nếp gia phong (đối với gia đình), của xã tắc/ pháp tắc quốc gia (đối với đất nước), của giới luật nhà Phật (đối với chùa chiền). Đầu rồng/ đầu kìm tượng trưng cho ông/ bà/ cha/ mẹ, người đứng đầu tổ chức/ cơ quan/ đoàn thể, viện chủ, trụ trì một ngôi chùa v.v.. Hổ phù (mặt rồng ngang) đội mặt nhật, tượng trưng cho đề cao/ tôn vinh trí tuệ/ hiểu biết (ánh sáng thái dương/ mặt trời).

 

 

Từ những ý nghĩa biểu tượng trên, thật dễ dàng hiểu được thâm ý của cha ông chúng ta ngày xưa. Đó là muốn nhắc nhở những người bề trên phải luôn vận dụng trí tuệ như ngọn hải đăng soi đường dẫn lối để gìn giữ nề nếp gia phong, xã tắc, giới luật nhà Phật làm gương sáng cho người cấp dưới noi theo. Nhờ vậy mà nhà nhà ấm no hạnh phúc, đất nước thái hòa, thịnh vượng, Phật pháp xương minh, phát triển.

Ý nghĩa này được chứng minh qua thành ngữ Việt Nam: “Nhà dột từ nóc dột xuống” - ý nói người bề trên mà hư hỏng, thì lớp dưới coi thường, khuôn phép gia phong không nghiêm, luân thường đạo lý mai một;

Hay Nho gia có câu: “Thượng bất chính hạ tắc loạn”, nghĩa là người trên mà làm bậy, thì cấp dưới không thể nghiêm chỉnh được.

Hay nhà Phật có câu: “Giới luật còn thì Phật pháp còn” và “Giới luật là thọ mệnh của Phật pháp”. Ý nói, muốn Phật giáo phát triển thì tăng, ni, Phật tử phải luôn gìn giữ giới luật đức Phật dạy, mà trong đó vị viện chủ, phương trượng, trụ trì tiên phong hành trì (như đầu rồng/ đầu kìm luôn ngậm bờ mái chùa).